Wat gebeurt er bij een slikstoornis?

Bij een slikstoornis kunnen er verschillende dingen misgaan. In een gezond proces wordt het voedsel na het kauwen naar achteren in de keelholte verplaatst, waar een reflex het slikken in gang zet. De luchtpijp sluit zich af, zodat voedsel en vloeistoffen veilig naar de slokdarm worden geleid, richting de maag. Bij een slikstoornis verloopt dit proces echter niet goed. Je kunt bijvoorbeeld niet krachtig genoeg slikken, waardoor voedsel blijft hangen in de keel, of de luchtpijp sluit zich niet op tijd, waardoor je je kunt verslikken.

TinyEYE biedt als online logopedist ondersteuning op maat. Samen kunnen we werken aan het herstellen van vertrouwen en comfort bij het slikken, zodat de kwaliteit van leven weer toeneemt.

Verschillende soorten slikproblemen

Er zijn verschillende soorten slikproblemen die afhankelijk zijn van welk deel van het slikproces verstoord is. Sommige mensen ervaren problemen bij het eerste deel van het slikken, zoals het kauwen en het vormen van een voedselbolus. Anderen hebben moeite in het middenstuk, waar het voedsel naar de keel moet worden gebracht. Weer anderen hebben problemen in de laatste fase, waarbij het voedsel van de slokdarm naar de maag moet gaan. Elk van deze problemen vraagt om een specifieke benadering en behandeling.

Niet alle slikproblemen zijn dus hetzelfde. Er zijn grofweg drie categorieën slikstoornissen:

1. Orofaryngeale dysfagie: Hierbij is er een probleem in de mond- of keelholte, meestal door neurologische aandoeningen zoals een beroerte. Je hebt hierbij moeite om het voedsel of de vloeistof vanuit de mond naar de keelholte te verplaatsen.
2. Esofageale dysfagie: Dit type slikstoornis heeft te maken met problemen in de slokdarm, zoals vernauwingen of blokkades. Hierbij kun je wel slikken, maar blijft het voedsel soms steken in de slokdarm voordat het de maag bereikt.
3. Functionele slikstoornis: Dit is een slikprobleem zonder duidelijke lichamelijke oorzaak. Stress of angst kunnen bijvoorbeeld invloed hebben op het slikproces, wat bij sommige mensen kan leiden tot slikproblemen.

Slikstoornissen kunnen mild zijn, waarbij je af en toe moeite hebt met slikken, maar ze kunnen ook ernstig zijn en je dagelijkse leven beïnvloeden. Voor iedereen die hier last van heeft, is het belangrijk om te begrijpen wat er precies aan de hand is, zodat de juiste stappen gezet kunnen worden voor verbetering of behandeling.

Wat zijn de oorzaken?

Het wordt veroorzaakt door verschillende factoren die het slikproces beïnvloeden. Om te begrijpen wat slikstoornissen precies veroorzaakt, is het goed om stil te staan bij de manieren waarop ons lichaam het slikken regelt. Verschillende spieren en zenuwen spelen hierbij een rol, en een probleem in één van deze schakels kan het hele proces verstoren. De oorzaken van slikstoornissen zijn vaak te verdelen in neurologische, medische en leeftijdsgebonden factoren. Hieronder leggen we deze oorzaken in detail uit.

Een van de meest voorkomende oorzaken van slikstoornissen zijn neurologische aandoeningen. Dit betekent dat het probleem te maken heeft met de zenuwen en hersengebieden die het slikken aansturen. Voorbeelden van neurologische oorzaken zijn:

• Beroerte: Bij een beroerte kan er schade ontstaan aan de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor de slikreflex. Dit kan leiden tot zwakte of verlamming van de slikspieren.
• Ziekte van Parkinson: Mensen met de ziekte van Parkinson hebben vaak te maken met stijfheid en verminderde coördinatie van de spieren, wat slikproblemen kan veroorzaken.
• Multiple sclerose (MS): Bij MS worden de zenuwen aangetast, wat leidt tot verminderde controle over verschillende spieren, waaronder de slikspieren.
• Amyotrofische Laterale Sclerose (ALS): Bij deze spierziekte verslappen en verzwakken de spieren geleidelijk, wat uiteindelijk ook het slikken bemoeilijkt.

Neurologische aandoeningen kunnen het slikken bemoeilijken doordat de spieren niet goed samenwerken, de slikreflex vertraagd is, of er onvoldoende spierkracht is om voedsel door te slikken.

Medische en lichamelijke oorzaken

Naast neurologische oorzaken zijn er ook andere medische en lichamelijke factoren die slikstoornissen kunnen veroorzaken. Sommige aandoeningen hebben direct invloed op de mond, keel of slokdarm, terwijl andere indirect leiden tot slikproblemen. Een voorbeeld is een vernauwing in de slokdarm, die kan ontstaan door littekenweefsel na een infectie of door een aandoening zoals achalasie, een zeldzame stoornis die het slikken bemoeilijkt doordat de slokdarm zich niet goed ontspant. Ook kanker in de keel of slokdarm kan een directe belemmering vormen door de ruimte in de slokdarm te beperken, wat het slikken moeilijk maakt. 

Chronische reflux, ofwel langdurige maagzuurproblemen, kan daarnaast de slokdarm irriteren en beschadigen, wat op termijn tot slikproblemen kan leiden. Ook een vergrote schildklier kan druk uitoefenen op de slokdarm, waardoor slikken lastiger wordt. Verder spelen bepaalde medicijnen soms een rol in het ontstaan van slikstoornissen, vooral medicijnen die de speekselproductie verminderen. Speeksel is belangrijk om voedsel soepel door de keel te laten glijden, en een verminderde speekselproductie kan het slikproces flink verstoren.

Leeftijdsgebonden oorzaken

Naarmate je ouder wordt, ondergaat je lichaam allerlei veranderingen, en dat geldt ook voor het slikmechanisme. Ouderen hebben daardoor een grotere kans op slikstoornissen, mede door spierzwakte, die het moeilijker maken om voedsel krachtig genoeg door te slikken. Ook neemt de speekselproductie vaak af, waardoor het voedsel minder soepel door de keel glijdt en slikken ongemakkelijk kan worden. Daarnaast kunnen reflexen vertragen, wat met name bij grotere hoeveelheden voedsel of vloeistof tot problemen kan leiden. 

Verder komt het regelmatig voor dat oudere mensen meerdere medicijnen gebruiken die slikproblemen kunnen verergeren, zoals medicatie die de spieren verslapt of juist zorgt voor een droge mond. Door een goed begrip van deze oorzaken kunnen behandelaars beter inschatten waar slikproblemen vandaan komen en zo een passende behandeling kiezen die afgestemd is op de behoeften van de oudere patiënt.

Symptomen van slikproblemen

Slikstoornissen kunnen zich op verschillende manieren uiten, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de stoornis. Vaak merk je zelf dat slikken minder soepel gaat, maar soms zijn de symptomen subtieler. Het is belangrijk om alert te zijn op tekenen van slikproblemen, want ze kunnen een impact hebben op je algehele gezondheid. Hieronder staan de meest voorkomende symptomen van slikstoornissen en de gevolgen die deze stoornissen kunnen hebben op je welzijn.

De symptomen van slikstoornissen kunnen variëren van licht ongemak tot ernstige moeilijkheden tijdens het slikken. Enkele veel voorkomende tekenen zijn:

• Verslikken of hoesten tijdens het slikken: Als je je regelmatig verslikt in eten of drinken, kan dit wijzen op een probleem in de coördinatie van de spieren die bij het slikken betrokken zijn.
• Voedsel blijft vastzitten in de keel: Het gevoel dat voedsel blijft steken of moeilijk naar beneden gaat, is een klassiek symptoom van een slikstoornis. Dit kan wijzen op een vernauwing of andere fysieke blokkade in de keel of slokdarm.
• Pijn bij het slikken (odynofagie): Dit komt voor wanneer het slikken pijnlijk is, wat kan gebeuren bij ontstekingen, infecties, of fysieke schade in de slokdarm of keel.
• Speeksel dat niet goed doorgeslikt kan worden: Wanneer je moeite hebt met het doorslikken van speeksel, kan dit een teken zijn van een ernstige slikstoornis.
• Afvallen zonder duidelijke oorzaak: Mensen met slikproblemen kunnen moeite hebben met voldoende voeding binnen krijgen, wat tot ongewenst gewichtsverlies kan leiden.

Gevolgen van slikstoornissen op de gezondheid

Slikstoornissen zijn niet alleen ongemakkelijk; ze kunnen ook serieuze risico’s vormen voor je gezondheid. Wanneer slikproblemen onbehandeld blijven, kunnen ze leiden tot verschillende complicaties. Zo kan ondervoeding en uitdroging ontstaan doordat het moeilijk wordt om voldoende voedsel en vocht binnen te krijgen. Dit risico is vooral groot bij ouderen, die vaak gevoeliger zijn voor een verminderde opname van voedingsstoffen. 

Daarnaast kan slikken gevaarlijk zijn als voedsel of vloeistof in de luchtwegen terechtkomt, wat aspiratie wordt genoemd. Dit verhoogt de kans op een longontsteking, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, en kan ernstige gevolgen hebben. Naast de fysieke complicaties kunnen slikproblemen ook sociale en psychologische gevolgen hebben. Door de angst om zich te verslikken vermijden mensen soms sociale situaties, wat gevoelens van eenzaamheid en isolement kan versterken. 

Het is daarom belangrijk om deze symptomen serieus te nemen en maatregelen te treffen wanneer je problemen met slikken opmerkt. Contact opnemen met een logopedist of arts kan helpen om de oorzaak te achterhalen en een passende behandeling te vinden, zodat de kwaliteit van leven behouden blijft.

Behandelmethoden voor slikstoornissen

Na het vaststellen van een slikstoornis volgt het opstellen van een behandelplan dat is afgestemd op jouw persoonlijke situatie en de specifieke aard van de slikproblemen. TinyEYE, als online logopedist, biedt begeleiding op maat en zet diverse behandelingen in, zoals oefeningen om de slikspieren te versterken, aanpassingen in voeding en, indien nodig, aanvullende hulpmiddelen. Logopedisten, zoals die van TinyEYE, spelen een essentiële rol bij de behandeling van slikstoornissen en gebruiken verschillende technieken om de slikcoördinatie te verbeteren en de spieren in de mond, keel en slokdarm te versterken.

Een van de veelgebruikte behandelingen zijn spierversterkende oefeningen. Deze richten zich specifiek op het trainen van de tong-, kaak- en keelspieren om meer controle over het slikproces te krijgen. Daarnaast kunnen houdingsaanpassingen helpen; door je hoofd of lichaam op een bepaalde manier te positioneren tijdens het slikken, wordt het slikken soms vergemakkelijkt en wordt het risico op verslikken verkleind. TinyEYE kan samen met jou bepalen welke houding het beste werkt voor jouw situatie. Ook kunnen slikstrategieën, zoals het aanpassen van de sliktechniek of het gebruik van ademhalingsmethoden, helpen om het slikken makkelijker en veiliger te maken.

In sommige gevallen kan fysiotherapie een waardevolle aanvulling zijn op de logopedische behandeling. Fysiotherapeuten richten zich op het verbeteren van de algemene spierkracht en coördinatie, wat indirect bijdraagt aan een betere slikcontrole. Bij slikrevalidatie ligt de nadruk op het versterken van de nek- en schouderspieren en het verbeteren van de houding, wat een stabielere positie oplevert tijdens eten en drinken. Ook kunnen mensen die herstellen van een beroerte of andere neurologische aandoening baat hebben bij specifieke revalidatietrainingen gericht op het herleren van sliktechnieken. Dit vergt geduld en doorzettingsvermogen, maar kan zeer effectief zijn.

Tips om slikproblemen thuis te ondersteunen

Naast de professionele behandelingen zijn er ook eenvoudige tips en adviezen die je thuis kunt toepassen om slikproblemen beter te hanteren. Deze tips zijn vooral nuttig voor mensen die dagelijks te maken hebben met slikstoornissen en helpen om het eten en drinken veiliger en comfortabeler te maken. Hieronder vind je praktische adviezen voor jezelf en voor verzorgers of familieleden.

Als verzorger of familielid kun je veel doen om iemand met slikproblemen te ondersteunen. Het is belangrijk om hierbij geduldig en begripvol te zijn. Hier zijn enkele specifieke adviezen die kunnen helpen:

• Neem de tijd voor maaltijden: Voor iemand met slikproblemen kan eten langer duren. Door rustig de tijd te nemen, voorkom je onnodige druk en geef je de persoon de kans om veilig te eten.
• Let op de lichaamshouding: Zorg ervoor dat de persoon rechtop zit tijdens het eten en drinken, met de voeten stevig op de grond. Dit helpt om het voedsel veilig door de slokdarm te laten gaan en vermindert de kans op verslikken.
• Bied kleine hapjes aan: Grote happen kunnen moeilijk zijn om door te slikken, dus het is vaak beter om kleine stukjes of slokjes aan te bieden. Dit maakt het eten overzichtelijker en voorkomt het risico van vastzittend voedsel.
• Gebruik aangepast keukengerei: Voor sommige mensen kan het helpen om kleinere lepels of dikkere bekers te gebruiken die speciaal zijn ontworpen voor mensen met slikproblemen. Dit maakt het makkelijker om de juiste hoeveelheid voedsel of vloeistof te nemen.

Veelgestelde vragen over slikstoornissen

Bij slikstoornissen komen vaak dezelfde vragen naar voren, zowel bij mensen die zelf slikproblemen ervaren als bij hun verzorgers en familieleden. Hier beantwoorden we enkele veelgestelde vragen om duidelijkheid te geven over de symptomen, behandelmogelijkheden en ondersteuning bij slikproblemen.

Hoe herken je een slikstoornis?

Een slikstoornis herken je aan verschillende symptomen, zoals hoesten of verslikken tijdens het eten, het gevoel dat er voedsel vastzit in de keel, of pijn bij het slikken. Daarnaast kan gewichtsverlies zonder duidelijke oorzaak ook een teken zijn van slikproblemen, omdat mensen moeite hebben om genoeg te eten. Als je regelmatig merkt dat slikken niet soepel verloopt, is het verstandig om een logopedist of arts te raadplegen voor verder onderzoek.

Wanneer is behandeling noodzakelijk?

Een behandeling is noodzakelijk als slikproblemen regelmatig voorkomen en invloed hebben op je gezondheid of welzijn. Als je merkt dat je minder eet, gewichtsverlies hebt, of het risico loopt op complicaties zoals longontsteking door verslikken, dan is het belangrijk om hulp te zoeken. Een logopedist kan vaak snel vaststellen of een behandeling nodig is en welke aanpak het beste werkt voor jouw situatie.

Welke kosten worden vergoed?

De kosten voor de behandeling van slikstoornissen worden in veel gevallen vergoed door de zorgverzekering. Logopedische behandelingen vallen meestal onder de basisverzekering, maar het kan zijn dat er een eigen bijdrage geldt, afhankelijk van je verzekering en eventuele aanvullende pakketten. Het is raadzaam om bij je zorgverzekeraar na te vragen welke behandelingen precies vergoed worden en of er een verwijzing nodig is van een arts.

Zijn er hulpmiddelen beschikbaar voor mensen met ernstige slikproblemen?

Ja, er zijn verschillende hulpmiddelen beschikbaar die mensen met ernstige slikproblemen kunnen helpen. Verdikkingsmiddelen voor vloeistoffen, speciale lepels en bekers, en aangepaste voedingsmiddelen kunnen het slikken makkelijker en veiliger maken. In sommige gevallen kunnen elektrische voedingspompen of andere medische hulpmiddelen nodig zijn voor mensen die volledig afhankelijk zijn van kunstmatige voeding. Een logopedist of diëtist kan advies geven over welke hulpmiddelen geschikt zijn voor jouw situatie.