Wat is stotteren en waarom komt het ook bij volwassenen voor?

Stotteren is een spraakstoornis waarbij je moeite hebt om woorden vloeiend uit te spreken. Het kan gaan om herhalingen, verlengingen of blokkades tijdens het praten. Hoewel veel mensen denken dat stotteren vooral bij kinderen voorkomt, zijn er ook talloze volwassenen die ermee worstelen. Soms gaat het om mensen die als kind al gestotterd hebben, en bij wie het nooit helemaal is verdwenen. In andere gevallen ontwikkelt het stotteren zich pas later, bijvoorbeeld na een periode van stress of een traumatische ervaring.

Het verschil tussen kinderen en volwassenen die stotteren zit niet alleen in het moment waarop het zich voordoet, maar vooral in de impact ervan. Bij kinderen verdwijnt het stotteren vaak vanzelf naarmate ze groeien. Bij volwassenen blijven de klachten meestal bestaan en kunnen ze ingrijpende gevolgen hebben voor werk, relaties en zelfvertrouwen. In Nederland stottert naar schatting ongeveer één procent van de volwassen bevolking. Dat zijn tienduizenden mensen die dagelijks met deze uitdaging leven.

Mogelijke oorzaken van stotteren op latere leeftijd

Stotteren bij volwassenen kan verschillende oorzaken hebben. In sommige gevallen is er sprake van een neurologische oorsprong, bijvoorbeeld na een hersenbloeding of ongeluk. De signalen van de hersenen naar de mondspieren worden dan niet goed doorgegeven, waardoor het spreken verstoord raakt. Dit wordt ook wel neurogeen stotteren genoemd.

Daarnaast kunnen psychologische factoren een rol spelen. Denk aan een plotseling trauma, langdurige stress of een burn-out. Wanneer je onder druk staat of een emotioneel heftige periode doormaakt, kan dat zich uiten in je spraak. Dit type stotteren noemen we psychogeen stotteren. Ook erfelijkheid speelt soms een rol. Als stotteren in je familie voorkomt, is de kans groter dat jij er ook mee te maken krijgt, zeker in combinatie met stress of spanningen.

Een andere oorzaak is verworven stotteren, wat ontstaat na hersenletsel of neurologische aandoeningen zoals Parkinson. Bij deze vorm merk je vaak dat het stotteren plotseling begint, terwijl je daarvoor altijd vloeiend sprak. Wat de oorzaak ook is, het is belangrijk om deze goed in kaart te brengen zodat je de juiste behandeling kunt kiezen.

Gevolgen van stotteren voor het dagelijks leven

Stotteren heeft invloed op meer dan alleen je spraak. Het beïnvloedt je zelfbeeld, je sociale leven en je functioneren op de werkvloer. Veel volwassenen die stotteren ervaren gevoelens van schaamte of onzekerheid, vooral in situaties waarin ze zich moeten uitspreken. Denk aan vergaderingen, presentaties of telefonische gesprekken. De angst om te blokkeren kan zo groot zijn dat je bepaalde situaties liever vermijdt.

Ook in persoonlijke relaties kan stotteren een rol spelen. Je durft misschien minder makkelijk gevoelens te uiten of gesprekken te voeren uit angst voor negatieve reacties. Dat kan afstand creëren tussen jou en de mensen om je heen. En hoe vaker je confrontatie met spreken vermijdt, hoe groter de kans dat je spreekangst ontwikkelt. Gelukkig is die cirkel te doorbreken met de juiste hulp en ondersteuning.

Behandelingen voor stotteren bij volwassenen

Als je als volwassene stottert, betekent dat niet dat je ermee moet blijven worstelen. Er zijn verschillende vormen van behandeling beschikbaar die je kunnen helpen om vloeiender te spreken en met meer zelfvertrouwen te communiceren. Logopedie is vaak de eerste stap. Een logopedist helpt je om inzicht te krijgen in je stottergedrag en leert je technieken om je spraak te verbeteren, zoals ademhalingsoefeningen, het vertragen van je spreektempo en het ontspannen van je mondspieren.

Als je stotteren deels voortkomt uit angst of onzekerheid, kan cognitieve gedragstherapie effectief zijn. Je werkt dan aan het veranderen van negatieve gedachten over jezelf en je spreken. Ook zijn er gespecialiseerde stottertherapieën, zoals de Camperdown-methode of het McGuire Programme, die een combinatie van technieken en mentale training bieden.

Tegenwoordig zijn er ook veel online opties, zoals videobegeleiding, apps en zelfhulpprogramma’s. Deze kunnen een laagdrempelige manier zijn om aan je stotteren te werken, vooral als je het prettig vindt om dat vanuit huis te doen.

Meest gestelde vragen

1. Verdwijnt stotteren vanzelf?

Bij volwassenen is dat zelden het geval. Meestal is begeleiding nodig om verbetering te bereiken.

2. Kun je op latere leeftijd nog leren vloeiend te spreken?

Absoluut. Met de juiste behandeling kun je grote stappen zetten, ook als je al jarenlang stottert.

3. Welke rol speelt stress bij stotteren?

Stress verergert het stotteren vaak. Door ontspanning en oefening kun je dat effect verminderen.

4. Wordt logopedie vergoed?

Ja, logopedie zit in de basisverzekering. Check wel even of je een verwijzing nodig hebt.

5. Wat is het verschil tussen stotteren en haperen?

Haperen is iets wat iedereen weleens doet als je je woorden zoekt. Stotteren is een hardnekkige stoornis die vaker en structureel voorkomt, vaak met herhalingen of blokkades.

6. Kan stotteren erger worden naarmate je ouder wordt?

Dat verschilt per persoon. Bij sommigen blijft het stabiel, bij anderen wordt het erger door toegenomen stress of verminderde controle. Behandeling kan in beide gevallen zinvol zijn.

7. Is het normaal om woorden te vermijden als je stottert?

Ja, veel mensen die stotteren doen dit automatisch. Het vermijden van woorden of situaties kan tijdelijk helpen, maar het versterkt vaak de angst. Een therapeut kan helpen om hiermee om te gaan.

8. Zijn er ervaringsgroepen of lotgenotencontact voor volwassenen die stotteren?

Ja, er bestaan praatgroepen, forums en online communities waar je ervaringen kunt delen. Dat helpt je om herkenning te vinden en steun te krijgen.